Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir, ne zaman imzalandı? Montrö Boğazlar Sözleşmesi maddeleri ve önemi!

Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir, ne zaman imzalandı? Montrö Boğazlar Sözleşmesi maddeleri ve önemi!
Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedir, ne zaman imzalandı? Montrö Boğazlar Sözleşmesi maddeleri ve önemi!

Üç tarafı denizlerle kaplı Türkiye’nin jeolopolitik konumu açısından oldukça önemli bir yer tutan İstanbul Boğazı ile Çanakkale Boğazı’nın kontrolü hakkında kararları içeren Montrö Boğazlar Anlaşması ile ilgili detaylar merak ediliyor. Türkiye denizleri üzerindeki en önemli uluslararası sözleşme niteliği taşıyan Montrö Boğazlar Anlaşması’nın ne zaman imzalandığı ve Türkiye’ye nasıl haklar tanıdığı araştırılıyor.

Rusya Ukrayna krizi sonrasında Montrö Boğazlar Sözleşmesi tekrar gündeme geldi.Türkiye’nin Karadeniz hattında yaşanan sıcak gelişmelerde Karadeniz bölgesinin önemi araştırılmaya başlandı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi maddeleri bu konuda çok önemli bir noktada bulunuyor. 

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 1936’da imzalanan ve Türkiye’ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası sözleşme. Sözleşme, Türkiye’ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı verir ve barış zamanı sivil gemilerin özgürce geçişini garantiler. Sözleşme, Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlar. Sözleşmenin şartları, özellikle Sovyetler Birliği Donanması’na Akdeniz’e erişim hakkı sağlaması yıllar boyunca tartışma konusu olmuştur. 1923’te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi’nin yerine geçmiştir. Bu sözleşmeyle birlikte Uluslararası Boğazlar Komisyonu’nun da görevi sonlanmıştır.

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ NE ZAMAN İMZALANDI?

Boğazların statüsü ve gemilerin geçiş rejimi ile her zaman yakından ilgilenen Birleşik Krallık’ın Türkiye’yi desteklemesine paralel olarak Balkan Antantı Daimi Konseyi’nin 4 Mayıs 1936’da Belgrad’da yaptığı toplantıda Türkiye’nin teklifini destekleme kararı alınmıştır. Türkiye’nin girişimi Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin diğer akitleri tarafından da kabul edilince Boğazlar’ın rejimini değiştirecek olan konferans, 22 Haziran 1936’da İsviçre’nin Montrö kentinde toplanmıştır.

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ HANGİ DEVLETLER TARAFINDAN İMZALANDI?

İki ay süren toplantılardan sonra 20 Temmuz 1936’da Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Avustralya, Yunanistan, Japonya, Romanya, Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Türkiye tarafından imzalanan yeni Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin kısıtlanmış hakları iade edilmiş ve boğazlar bölgesinin egemenliği Türkiye’ye geçmiştir. Türkiye daha önce Sovyetler Birliği ile yaptığı saldırmazlık antlaşması uyarınca Sovyetler Birliği’nin de desteği alınmıştır. Sözleşme 9 Kasım 1936’da yürürlüğe girmiş ve Milletler Cemiyeti Sözleşme Serisi’ne 11 Kasım 1936’da kaydedilmiştir. Günümüzde yürürlüktedir.

606a9c1370380e2518d98ea1.png

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ MADDELERİ NELERDİR?

Ticari Gemiler İçin Geçiş Rejimi

– Barış zamanında, gündüz ve gece, bayrak ve yük ne olursa olsun, hiçbir işlem (formalite) – sağlık denetimi hariç – olmaksızın Boğazlar’dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) tam özgürlüğünden yararlanacaklardır.

– Savaş zamanında Türkiye, savaşan değilse bayrak ve yük ne olursa olsun Boğazlar’dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır. Kılavuzluk ve yedekçilik (römorkörcülük) isteğe bağlı kalmaktadır.

– Savaş zamanında Türkiye savaşsa, Türkiye ile savaşta olan bir ülkeye bağlı olmayan ticaret gemileri, düşmana hiçbir biçimde yardım etmemek koşuluyla Boğazlar’da geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır. Bu gemiler Boğazlar’a gündüz girecekler ve geçiş, her seferinde Türk makamlarınca gösterilecek yoldan yapılacaktır.

– Türkiye’nin kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karşısında sayması durumunda, Boğazlar’dan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) tam özgürlüğünden yararlanacaklardır; ancak gemilerin Boğazlar’a gündüz girmeleri ve geçişin her seferinde Türk makamlarınca gösterilen yoldan yapılması gerekecektir. Kılavuzluk, bir durumda zorunlu kılınabilecek; ancak ücrete bağlı olmayacaktır.

Savaş Gemileri İçin Geçiş Rejimi

Barış Zamanında;

– Karadeniz’e kıyıdaş Devletler, bu deniz dışında yaptırdıkları ya da satın aldıkları denizaltılarını, tezgaha koyuştan ya da satın alıştan Türkiye’ye vaktinde haber verilmişse, deniz üslerine katılmak üzere Boğazlardan geçirme hakkına sahip olacaklardır. Söz edilen Devletlerin denizaltıları, bu konuda Türkiye’ye ayrıntılı bilgiler vaktinde verilmek koşuluyla, bu deniz dışındaki tezgahlarda onarılmak üzere de Boğazlardan geçebileceklerdir.Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizaltıların gündüz ve su üstünden gitmeleri ve Boğazlar’dan tek başlarına geçmeleri gerekecektir.

– Savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi için, Türk Hükümetine diplomasi yoluyla bir önbildirimde bulunulması gerekecektir. Bu ön bildirimin olağan süresi sekiz gün olacaktır; ancak, Karadeniz kıyıdaşı olmayan Devletler için bu süre onbeş gündür.

– Boğazlar’dan geçişte bulunabilecek bütün yabancı deniz kuvvetlerinin en yüksek toplam tonajı 15.000 tonu aşmayacaktır.

– Herhangi bir anda, Karadeniz’in en güçlü donanmasının (filosunun) tonajı sözleşmenin imzalanması tarihinde bu denizde en güçlü olan donanmanın (filonun) tonajını en az 10.000 ton aşarsa diğer kıyıdaş ülkeler Karadeniz donanmalarının tonajlarını en çok 45.000 tona varıncaya değin arttırabilirler. Bu amaçla, kıyıdaş her Devlet, Türk Hükümetine, her yılın 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz’deki donanmasının (filosunun) toplam tonajını bildirecektir; Türk Hükümeti de, bu bilgiyi, kıyıdaş olmayan diğer devletlerle Milletler Cemiyeti nezdinde paylaşacaktır.

– Bununla birlikte, Karadeniz kıyıdaşı olmayan bir ya da birkaç Devlet, bu denize, insancıl bir amaçla deniz kuvvetleri göndermek isterlerse, bu kuvvetin toplamı hiçbir varsayımda 8.000 tonu aşamaz.

– Karadeniz’de bulunmalarının amacı ne olursa olsun, kıyıdaş olmayan Devletlerin savaş gemileri bu denizde yirmi-bir günden çok kalamayacaklardır.

Savaş Zamanında;

– Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri yukarıda belirtilen koşullar içinde, Boğazlar’da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.

– Saldırıya uğramış bir Devlete ve Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım antlaşması gereğince yapılan yardım durumları dışında savaşan herhangi bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır.

– Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan Devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, kendi limanlarına gitmek maksadıyla boğaz geçişi yapabilirler.

– Savaşan Devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar’da herhangi bir el koymaya girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı uygulamaları ve başka herhangi bir düşmanca eylemde bulunmaları yasaktır.

– Savaş zamanında, Türkiye savaşan ise, savaş gemilerinin geçişi konusunda Türk Hükümeti tümüyle dilediği gibi davranabilecektir.

– Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi tehdidi karsısında sayarsa, Türkiye savaş durumu geçiş rejimini uygulamaya başlayacak ancak; Milletler Cemiyeti Konseyi Türkiye’nin aldığı önlemleri 3’te 2 çoğunlukla haklı bulmazsa Türkiye bu önlemlerini geri almak zorunda kalacaktır.

606a9c3970380e2518d98ea3.png

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ GENEL HÜKÜMLERİ VE ÖNEMİ

– Boğazlar kayıtsız şartsız Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakılacak, tahkimat yapmak hakkı tanınacaktır.

– Türk Hükümeti, sözleşmenin, savaş gemilerinin Bogazlar’dan geçişine ilişkin her hükmünün yürütülmesine göz kulak olacaktır.

MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ FESİH ŞARTLARI

Sözleşmenin süresi, yürürlüğe giriş tarihinden başlayarak, 20 yıl sürecektir. Bununla birlikte, sözleşmenin 1. maddesinde doğrulanan geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğü ilkesinin sonsuz bir süresi olacaktır.

20 Temmuz 1956’da sözleşmenin süresi bitmiş, sözleşmeyi imzalayan devletler Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni değiştirmek için girişimlerde bulunmuşlar ancak başarılı olamamışlardır.

Uluslararası Deniz Hukuku kuralları ve fesih şartlarında da belirtildiği gibi gemilerin uğraksız geçiş (transit değildir) hakkı gereği sözleşmenin değişmesi durumunda dahi Türk Boğazları’ndan geçecek hiçbir gemiden zorunlu ücret talep edilemeyecektir.

Donbas nerede, neden önemli? Donbass bölgesi hangi ülkede? Donbas haritadaki yeri!

Donbas nerede, neden önemli? Donbass bölgesi hangi ülkede? Donbas haritadaki yeri!

sizlere turkpartnerim.net farkıyla sunulmuştur

  • Tokat'ta yakalanan 40 kiloluk yayın balığı Amasya'da satışa sunuldu

    Tokat'ta yakalanan 40 kiloluk yayın balığı Amasya'da satışa sunuldu

    by on 29 Mart 2022 - 0 Comments

    Tokat’ın Almus Barajı gölüne avlanmak için giden balıkçı İlhami Aydın’ın ağına, dev yayın balığı takıldı. Güçlükle tekneye alınan, 1 metre 80 santim boyunda ve 40 kilo ağırlığında olan yayın balığı, götürüldüğü balıkçı tezgahında satışa çıkarıldı. Müşterilerin ilgi odağı olan yayın balığı, kilosu 75 TL’den satışa çıkarıldı. Balıkçı İlhami Aydın, “Tokat Almus Barajı’nda tuttuk. Sabah da Amasya’ya getirdik, tezgahımızda sergiliyoruz. […]

  • Süleyman Soylu'dan ortak bildiriye 'vatana ihanet' yorumu

    Süleyman Soylu'dan ortak bildiriye 'vatana ihanet' yorumu

    by on 31 Mart 2022 - 0 Comments

    İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Ankara’da Hizmet İçi Eğitim Semineri’ne katıldı. Burada açıklamalarda bulunan Bakan Soylu, 6 muhalefet partisinden oluşan ittifaka yönelik açıklamalarda bulundu. İttifak üyelerine sert bir dil kullanan Bakan Soylu, ortak bildiriyi ‘vatana ihanet’ olarak yorumladı. “İşin muhattabı bellidir. Bunun cevabını verecek.” diyen Soylu, “Net söylüyorum, aslı vatana ihanettir. Siz toplantı yaptınız, bir mutabakat […]

  • ABD Başkanı Biden'dan İstanbul'daki müzakereye ilişkin açıklama

    ABD Başkanı Biden'dan İstanbul'daki müzakereye ilişkin açıklama

    by on 30 Mart 2022 - 0 Comments

    ABD Başkanı Biden, Rusya ve Ukrayna heyetlerinin Türkiye ’deki müzakerelerini izlediklerini ve Rusya ’nın bundan sonraki adımlarını takip edeceklerini bildirdi. Ayrıntılar gelecek… sizlere turkpartnerim.net farkıyla sunulmuştur

  • Ankara'da terör operasyonları art arda geldi

    Ankara'da terör operasyonları art arda geldi

    by on 01 Nisan 2022 - 0 Comments

    Ankara ’da, terörle mücadele kapsamında çalışmalar aralıksız devam ediyor… DEAŞ silahlı terör örgütü mensuplarının üst üste yapılan başarılı operasyonlar sonrası toparlanmak amacıyla yeniden bir yapılanma yoluna gittikleri istihbaratı üzerine ekipler harekete geçti. Ankara Emniyet Müdürlüğü İstihbarat ve TEM Şube Müdürlükleri tarafından çalışmalar derinleştirildi. Örgütün DEAŞ terör örgütüne eleman kazandırmak ve mevcut örgüt mensuplarının finansını sağlamak […]

  • NBA'in yıldızları, ikinci kez Oscar'dan ödülle döndü

    NBA'in yıldızları, ikinci kez Oscar'dan ödülle döndü

    by on 28 Mart 2022 - 0 Comments

    ABD’nin Los Angeles kentindeki Dolby Tiyatrosu’nda düzenlenen tören ile ödüle layık görülen kısa belgeselin baş yapımcıları arasında, Golden State Warriors’ın yıldızı Stephen Curry ile NBA’in efsane oyuncularından Shaquille O’Neal yer alıyor. Ligin eski efsane oyuncularından Larry Bird ve Oscar Robertson’ın görüşlerine yer verilen belgeselde, olimpiyat tarihinde kadınlarda ilk basketi atan ve NBA draftında seçilen tek […]